Rezerwat Zbocza Płutowskie
Zespół Parków Krajobrazowych obejmuje mezoregion geograficzny Dolina Dolnej Wisły. Jest to rzeźba młodoglacjalna, która ukształtowana została około 17-16 tys. lat temu w momencie cofania się ostatniego lądolodu skandynawskiego. Charakterystyczną cechą tego obszaru są wyraźnie zaznaczające się jednostki morfologiczne z których dominują:
Wysoczyzna morenowa płaska i fragmenty wysoczyzny falistej. Wysoczyzna morenowa położona jest przeważnie na wysokości 90 - 92 m n.p.m. (od 88 do 95 m n.p.m.). W kilku miejscach obszar wysoczyzny rozcinają niezbyt głębokie rynny subglacjalne, czasami łączące się morfologicznie z dolinkami erozyjnymi w obrębie spiaszczonej wysoczyzny morenowej występują niewysokie formy eoliczne.
Najbardziej zróżnicowaną morfologicznie i ekologiczne jednostkę stanowią zbocza wysoczyzny, które występują w miejscach erozji bocznej i dochodzą do 70 m wysokości. W tych rejonach aktywne są ruchy masowe przede wszystkim obrywy i osuwiska. Na przeważającej długości zbocza doliny mają wysokość 50-60 m i duże nachylenie 30 - 50o. Na niektórych odcinkach strefa zboczowa jest silnie przekształcona przez procesy erozyjne oraz denudacyjne. Na znacznych odcinkach zbocza porozcinane są przez dolinki z małymi ciekami odwadniającymi wysoczyznę co powoduje urozmaicenie rzeźby. Dolinki mają długość kilkuset metrów i charakteryzują się intensywnymi procesami denudacyjnymi oraz erozyjnymi, a zwłaszcza intensywną erozją wgłębną. U wylotu dolinek powstają stożki napływowe. Zbocza cechuje zróżnicowana budowa geologiczna, wynikająca z co najmniej czterokrotnego nasunięcia się lodowca. Występują gliny morenowe, przeważnie z odmiennych zlodowaceń oraz osady piaszczysto-żwirowe z okresów cieplejszych (interstadialnych). Miejscami, w postaci wychodni na zboczach, występują osady zastoiskowe (mułki, iły, kreda jeziorna) oraz lokalnie wychodnie iłów trzeciorzędowych (mioceńskich i plioceńskich).
Terasy pradolinne i dolinne, występuje w prawobrzeżnej części Zespołu Parków. W południowej części największą powierzchnię ma terasa o wysokości 50 m n.p.m. Zachował się również niewielki fragment terasy 40-metrowej w tym rejonie występują klasycznie wykształcone, paraboliczne wydmy śródlądowe, które mają charakter niewysokich pagórków o wysokościach względnych dochodzących do 15 m. Fragmenty teras w dolinie Wisły występują również w postaci niewielkich półek.
Równiny sandrowe zajmują powierzchnie jedynie w Basenie Grudziądzkim gdzie rozcięte są doliną Mątawy. Powierzchnia sandru jest urozmaicona wytopiskami, niewielkimi formami eolicznymi oraz dolinkami małych cieków.
Dno doliny Wisły oraz występujące tu terasy nadzalewowe to najbardziej rozległa jednostka geomorfologiczna na terenie Zespołu Parków Krajobrazowych. Rozciąga się na całej jego długości i ma szerokość od ok. 3 km (odcinek przełomowy Wisły pod Fordonem) do ok. 9 km (Basen Unisławski i Basen Grudziądzki). Wysokość dna doliny zmienia się od 32 - 33 m n.p.m. w okolicy Bydgoszczy do 14 - 15 m n.p.m. na północ od Nowego. Powierzchnia dna doliny i teras nadzalewowych jest płaska, zbudowana z osadów akumulacji rzecznej o miąższości ok. 10 m (mułki, iły, piaski i lokalnie torfy). Formy wklęsłe w tej jednostce tworzą liczne starorzecza o zmiennej wielkości i położeniu w stosunku do koryta rzeki.