W latach 2006 – 2007 w Górznie prowadzono badania wykopaliskowe na dwóch grodziskach – Dziewicza Góra (zwana również Dziewiczym Kopcem) oraz Bocieniec. Celem badań było określenie funkcji, chronologii a przede wszystkim zlokalizowanie i zbadanie reliktów dworu biskupów płockich, który według źródeł funkcjonował na Dziewiczej Górze.
Dziewicza Góra położona jest na skraju wydłużonego cyplowatego wzniesienia na zachodnim brzegu Jeziora Górzno, w odległości około 100 metrów na wschód od kościoła parafialnego pw. Krzyża Świętego. Kopiec ma kształt wydłużonego pagórka o elipsoidalnym kształcie o wymiarach 40 x 128 metrów u podstawy. Górna powierzchnia obiektu jest dość płaska i wynosi 10 x 25 metrów. Pierwotnie grodzisko miało kształt owalny a szczyt nie był porośnięty z wyjątkiem pojedynczych drzew. Obecnie wzgórze pełni funkcję parkowo-rekreacyjną a jego stoki zostały wyeksponowane poprzez miejscową wycinkę.
Na początku XIV wieku Górzno stało się ośrodkiem klucza dóbr biskupstwa płockiego. Kluczem zarządzali starostowie biskupi. Ich siedzibą był dwór w Górznie. W wyniku najazdów krzyżackich a następnie szwedzkich klucz postanowił przenieść się do pobliskich Grążaw, a następnie osiedlił się w Gołkowie.
Badania archeologiczne dowiodły, że dotychczasowe opinie dotyczące istnienia dworu biskupów płockich na Dziewiczej Górze nie znalazły uzasadnienia. Nie można wykluczyć jednak, że miejsce to było pierwszą drewnianą siedzibą starosty biskupiego klucza. Stwierdzić można natomiast, że stanowisko to było intensywnie użytkowane od połowy XIII wieku. Relikty dawnego dworu odnaleziono niespodziewanie na zachód od kościoła parafialnego. Zniszczenie dworu oraz zabudowy Dziewiczej Góry wiąże się z najazdami krzyżackimi i datuje się na pierwszą połowę XIV wieku. Analiza wykopalisk pozwoliła stwierdzić, że miejsce to odbudowano ale podczas wojny polsko-szwedzkiej w 1629 roku zostało ponownie zniszczone wraz z całym miastem. Po odparciu szwedzkich okupantów na Dziewiczej Górze zadomowił się Zakon Bożogrobców, który po około półtora wieku zdecydował się wybudować wspominany kościół, stojący do dziś.
Przy okazji badań na Dziewiczej Górze przeprowadzono odwierty geologiczne grodziska wczesnośredniowiecznego Bocieniec, gdzie obecnie znajduje się Ośrodek Edukacji Ekologicznej „Wilga”. Wzgórze leży nad jeziorem Młyńskim. Mierzy około 30m wysokości, posiada owalny kształt o wymiarach 170 x 120 m. Od strony zachodniej otacza je dolina będąca zapewne pozostałością po fosie. Niestety badania archeologiczne nie dały pozytywnego rezultatu. Grodzisko Bocieniec uznawane jest za pierwociny Górzna, być może nawet z XII wieku. Obiekt został wpisany do krajowego rejestru zabytków.
Opracował: Tomasz Górny
Źródła:
Mietz A., Pakulski J. 1989. Górzno. Zarys dziejów. Biblioteczka Toruńskiego Towarzystwa Kultury, Toruń.
Grążawski K. 2009. Z badań archeologicznych w Górznie. Od średniowiecznego grodu do biskupiego dworu i kościoła bożogrobców.