Z szosy Osie-Tleń, przy mogile pomordowanych (krzyż i tablica pamiątkowa), skręcamy w lewo i wchodzimy na drogę leśną, opadającą w kierunku południowym. Otacza nas bór, z panującą w drzewostanie sosną zwyczajną (Pinus silvestris) i domieszką brzozy brodawkowatej (Betula verrucosd). Drugą warstwę drzew tworzy podsadzany, w wieku około 40 lat. dąb szypułkowy (Quercus robur).
W podszyciu (warstwa b) występuje leszczyna zwyczajna (Corylus avellana), lipa drobnolistna (Tilia cordata), grab zwyczajny (Carpinus betulus) i jarzębina (Sorbus ancuparia).
W bogatym runie oprócz miejscami łanowo występującej konwalii majowej (Convallaria maialis) - objętej częściową ochroną roślin spotykamy gatunki grądowe takie jak: zawilec gajowy (Anemone nemorosa), przylaszczka (Hepatica nobilis), morzylinek trójnerwowy (Moehringia trinervia), turzyca palczasta (Carex digitata), kuklik pospolity (Geum urbanum), narecznica samcza (Dryopteris filix-mas), jastrzębiec leśny (Hiracium murorum), trędownik bulwiasty (Scrophidaria nodosa), fiołek leśny (Viola silvestris), wiechlina gajowa (Poa nemoralis), perłówka zwisła (Melica nutans). Spotykamy tu również gatunki światłolubne, acidofilne i borowe: dzwonka perskiego (Campanula persicifolia), kostrzewę różnolistną (Festuca heterophylla), koniczynę dwukłosową (Trifolium alpestre), kokoryczkę wonną (Polygonatum odoratum), groszek skrzydlasty (Lathyrus montanus), borówkę czarną (Vaccinium myrtillus), kosmatkę orzęsioną (Luzula pilosa).
W warstwie mchów (warstwa d) przeważa Entodon schreberii, Dicranum undidatum, Euhrynchuim sp.
Zbiorowiska leśne, przez które przechodzimy, są typowym przykładem degeneracji lasu liściastego - grądu przez wprowadzenie sosny do drzewostanu. Tę formę degeneracji zespołu leśnego nazywamy pinetyzacją czyli borowieniem.
Droga leśna doprowadza nas na skraj śródleśnej łąki (punkt nr 1).
Łąki to zbiorowiska półnaturalne powstałe w miejscu dawnych polan leśnych lub w miejscach wycięcia lasów liściastych - łęgów względnie grądów, zwłaszcza niskich.
Łąki swe trwanie zawdzięczają takim czynnikom jak koszenie lub wypasanie. Gdy te czynniki ustają las wraca stopniowo na dawne siedliska.
Łąka , którą spotykamy w punkcie nr 1 należy do grupy eutroficznych łąk wilgotnych, wykształconych na zmineralizowanych murszach, powstałych na zmeliorowanych, dość płytkich torfach niskich.
Podstawowym zespołem łąkowym tu spotykanym jest łąka ostrożeniowo-rdestowa (Cirsio-Polygonetum). W runi łąkowej najczęściej spotykamy ostrożeń warzywny (Cirsum oleraceum), rdest wężownik (Polygonum bistorta), kupkówkę pospolitą (Dactylis glomerata), kostrzewę łąkową (Festuca pratensis), wiechlinę łąkową (Poa trivialis), kostrzewę czerwoną (Festuca rubra), owsicę omszoną (Avenastrum pubescena), kłosówkę wełnistą (Holcus lanatus), mietlicę pospolitą (Agrostis vulgaria), jaskra ostrego (Ranunculus acer), krwawnika pospolitego (Achillea millefolium), przetacznika ożankowego (Veronica chamaedrya), babkę wąskolistną (Plantago lanceolata), złocienia właściwego (Chrysanthemum leucanthemum), groszka błotnego (Lathyrus paluster), komonicę błotną (Lotus uliginosus), lucernę sierpowatą (Medicago falcata), dzwonka rozpierzchłego (Campanula patula) i inne.
Z punktu nr 1 idziemy dalej żółtym szlakiem w kierunku zachodnim. Szlak po pewnym czasie skręca w kierunku południowym. Trasa naszej wycieczki prowadzi dalej przez las w kierunku zachodnim i doprowadza nas do punktu nr 2 położonego na wschodnim brzegu północnego krańca Jeziora Żurskiego.
Jezioro Żurskie jest tzw. jeziorem zaporowym, powstałym (w roku 1928) po przegrodzeniu Wdy zaporą ziemną i podniesieniu zwierciadła wody o 15 m, służącym jako zbiornik retencyjny, głównie dla celów energetycznych.
Jezioro Żurskie (Tleńskie) z kilkoma długimi zatokami, wyspami i niezwykle urozmaiconą linią brzegową o długości 33,6 km połączone jest z jeziorami Wierzchy i Mukrz.
Jego długość całkowita wynosi 12 km, szerokość waha się od 150-550 ma głębokość oscyluje w granicach od 13 m przy zaporze do 2-4 m w pobliżu brzegów.
Jezioro Żurskie położone jest malowniczo wśród lasów. Brzegi zbiornika są zalesione najczęściej starodrzewami z licznymi pomnikowymi dębami i lipami. Jest ostoją dla bobrów i wydry, miejscem lęgowym i zimowiskiem dla wielu ptaków wodnych. W wodzie występują liczne ryby - szczupaki, sandacze, leszcze, okonie, plocie. Trafiają się również, liny, lipienie i trocie.
Wschodni brzeg Jeziora Żurskiego (punkt nr 2) porasta sosna w wieku około 90 lat, posadzona na siedlisku grądu zboczowego. Drzewostan o stosunkowo słabym zwarciu koron oraz wystawa południowo-zachodnia zboczy spowodowały rozwój runa z dużym udziałem gatunków światłolubnych jak: wyka kaszubska (Vicia cassubica), rozchodnik wielki (Sedum maximum), gorysz pagórkowy (Peucedanum oreoselinum), rajgras wniosły (Arrhenatherum elatius), kostrzewa szczeciniasta (Festuca duriuscula), świerzbnica polna (Knautia arvensis)r poziomka twardawa (Fragaria viridis), kokoryczka wonna, koniczyna dwukłosowa, kostrzewa różnolistna i inne. Tutaj też spotykamy gatunki grądowe i borowe oraz dość licznie, objętą ochroną gatunkową, sasankę łąkową (Pulsatilla pratensis).
Z punktu nr 2 idziemy wysokim brzegiem zatoki północnej Jeziora Żurskiego w kierunku południowym i dochodzimy do mostu kolejowego na Wdzie (punkt nr 3).
Tutaj znajduje się duży głaz narzutowy uznany za pomnik przyrody, na którym dostrzegamy okazale barwne plechy różnych gatunków porostów epifitycznych.
Wokół głazu na piaszczysto-gliniastym podłożu rozwinęły się murawy w których występują: kostrzewa szczeciniasta, rajgras wyniosły, kostrzewa owcza (Festuca ovina), stokłosa dachowa (Bromus tectorum), koniczyna złocistożółta (Trifolium strepens), koniczyna różnoogonkowa (Trifolium campestre), koniczyna dwukłosowa, lucerna sierpowata (Medicago falcata), cieciorka pstra (Coronilla varia), wiązówka bulwkowa (Filipandula hexapetala), wyka ptasia (Vicia cracca), pięciornik wiosenny (Potentilla verna), wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparssias), jasieniec piaskowy (Jasione montana), rozchodnik ostry (Sedum acre) oraz, bardzo licznie, chroniona sasanka łąkowa.
Z punktu nr 3 idziemy dalej żółtym szlakiem, przechodzimy pod wiaduktem kolejowym i skręcamy w kierunku wschodnim, wzdłuż północnego brzegu Jeziora Żurskiego. Strome zbocza jeziora porasta drzewostan dębowo-grabowy w wieku około 50 lat. W podszyciu występuje tu leszczyna zwyczajna, dereń świdwa (Cornus sanquinea) oraz częściowo chroniona kalina koralowa (Viburmum opulus). W runie spotykamy zawilca gajowego, turzycę palczastą, kuklika pospolitego, wierzchlinę gajową, perłówkę zwisłą, fiołka leśnego, przylaszczkę, podagrycznika pospolitego (Aegopodium podagraria), gwiazdnicę wielkokwiatową (Stellaria holostea), dąbrówkę rozłogową (Ajuga reptans), gajowca żółtego (Galeobdolon luteum) oraz w kilku miejscach pasożytującego na korzeniach drzew liściastych i krzewów łuskiewnika różowego (Lathrea squamaria).
U podnóża zboczy przy niewielkich wysiękach wody wykształca się fragmentarycznie łęg źródliskowy (Circaeo-Alnetum cardaminetosum amarae). W runie tego zbiorowiska występuje masowo turzyca odległokłosa (Carex remota), rzeżucha gorzka (Cardarnine amara), przetacznik bobowniczek (Veronica becabunga), jaskier rozłogowy (Ranunculus repens), kosaciec żółty (Iris pseudoacorus), wiązówka błotna (Filipendula ulmaria), sadziec konopiasty (Eupatorium cannabinum) oraz wiechlina zwyczajna.
W wodzie na brzegu jeziora spotkać można turzycę prosową (Carex paniculata), turzycę błotną (Carex acutiformis), tojeść pospolitą (Lysimachia vulgaris), mannę mielec (Glyceria aquatica).
Po przejściu około 250-metro-wego odcinka trasy dochodzimy do granicy oddziałów 132/172 (pomnikowy rozwidlony dąb), gdzie znajduje się punkt nr 4. Tu na stromym zboczu, o nachyleniu dochodzącym do 60° i wystawie południowo-zachodniej, wykształcił się grąd zboczowy (Acerii-Tilietum).
Drzewostan tego zbiorowiska jest dwuwarstwowy. Najwyższą warstwę drzew tworzy dąb szypułkowy, sosna zwyczajna (wprowadzona tu niezgodnie z siedliskiem) oraz w domieszce brzoza brodawkowata. Druga warstwę drzew buduje lipa drobnolistna, grab zwyczajny, dąb szypułkowy oraz w mniejszym stopniu jesion wyniosły (Fraxinus excelsior).
W dobrze rozwiniętej warstwie podszytu oprócz podrostu drzew, głównie graba, lipy drobnolistnej i osiki (Populus tremula), spotykamy również krzewy a zwłaszcza leszczynę, trzmielinę brodawkowatą (E. verrucosa), rzadziej wiciokrzewa suchodrzewa (Lonicera xylosteum) i derenia świdwę.
Runo grądu zboczowego jest bardzo bogate. Występują tu oprócz gatunków żyznych lasów liściastych takich jak: gwiazdnica wielkokwiatowa, przylaszczka, podagrycznik pospolity, fiołek leśny, morzylinek trójnerwowy, gajowiec żółty, wiechlina gajowa, perłówka zwisła, turzyca palczasta, kupkówka Aschersona (Dactylis aschersoniana), miodunka ćma (Pulmonaria obscura), chroniony kopytnik (Asarum europaeum) i inne, - również gatunki ściśle przywiązane do grądów zboczowych jak: dzwonek jednostronny (Campanula rapunculoides), dzwonek pokrzywolistny (Campanula trachelium), dzwonek brzoskwiniolistny, fiołek przedziwny (Viola mirabilis), skrzyp zimowy (Equisetum hiemale) i inne.
Grądy zboczowe zachowane w stanie naturalnym, występujące na stromych zboczach dolin rzecznych są już dużą rzadkością w Polsce, a spełniają bardzo ważną funkcję lasów wodochronnych i glebochronnych, chroniąc obszary zwłaszcza krawędziowe a więc te najbardziej podatne na różnego rodzaju erozję. Zgodnie ze Światową Strategią Ochrony Przyrody - ochrona takich obszarów należy do priorytetowych.
Trasa wycieczki prowadzi dalej wysokimi zboczami Jeziora Żurskiego. Początkowo przechodzimy przez drzewostany sosnowe, wprowadzone na siedliska grądów typowych i grądów zboczowych. W związku z tym obserwujemy degenerację naturalnych zespołów leśnych a formą tej degeneracji jest pinetyzacja czyli borowienie.
Po przejściu około 300-metrowego odcinka trasy otwiera się piękny widok na Jezioro Żurskie (punkt widokowy). Tu warto się zatrzymać dla pięknych widoków oraz obserwacji ptactwa wodnego na jeziorze. Z punktu widokowego dalej idziemy ścieżką wzdłuż krawędzi wysokiego brzegu jeziora. Przechodzimy przez dobrze zachowany, naturalny fragment grądu zboczowego. Drzewostan ponad 100-letni, dębowo-lipowo-grabowy. Runo dobrze zachowane, bogate florystycznie, typowe dla grądów zboczowych, z udziałem gatunków chronionych marzanki wonnej (Asperula odorata), paprotki zwyczajnej (Polypodium vulgare) i innych.
Dochodzimy do parowu przecinającego od strony północnej zbocze jeziora. Parów podobnie jak zbocze jeziora porasta drzewostan dębowo-lipowo-grabowy z domieszką klonu zwyczajnego (Acer platanoides). Tu zlokalizowany jest punkt nr 5.
Znajdujemy się w typowym, dobrze wykształconym i zachowanym lesie mieszanym, liściastym - grądzie zboczowym.
Dwuwarstwowy drzewostan, z okazałymi drzewami pomnikowymi budują dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, grab zwyczajny, klon pospolity i sosna zwyczajna.
W podszycie oprócz podrostu drzew spotykamy jeszcze krzewy leszczyny, wiciokrzewu suchodrzewu, trzmieliny zwyczajnej (Evonymus europaea), porzeczki alpejskiej (Ribes alpiinum) oraz chronionego wawrzynka wilczełyko (Daphne mezereum).
Runo jest tu bardzo bogate florystycznie i typowe dla grądów zboczowych, Występuje też sporo roślin ustawowo chronionych: podkolan biały (Platanthera biofolia), pierwiosnka lekarska (Primula officinalis), marzanka wonna, paprotka zwyczajna, kopytnik i konwalia majowa.
U podnóży zboczy przy brzegu jeziora wykształca się łęg źródliskowy z dominacją w runie rzeżuchy gorzkiej i turzycy odległokłosej.
Tu też możemy również obserwować żerowiska bobrowe -wiele drzew pościnanych lub podciętych przez bobry.
Z punktu nr 5 idziemy dalej krawędzią zbocza Jeziora Żurskiego i dochodzimy do śródleśnej polanki zwanej "Placem Zagórskiego".
Na polanie rośnie dość duże skupisko tarniny (Prunus spinosa). Wykształca się tu inicjalne stadium "czyżni" (Pruno-Crataegetum). W runie "czyżni" występują niektóre gatunki z lasów liściastych - gwiazdnica wielkokwiatowa, wiechlina gajowa i inne. Większy udział gatunków leśnych wskazuje zawsze na regresywny kierunek sukcesji i genezę danej fitocenozy jako degeneracyjnej fazy zbiorowiska leśnego.
Od "Placu Zagórskiego" trasa wycieczki prowadzi dalej szlakiem żółtym. Przechodzimy przez piękne fragmenty grądów zboczowych z pomnikowymi dębami i lipami.
Szlak żółty prowadzi nas do północnego krańca wąskiej zatoki Jeziora Żurskiego zwanej "Chłopem", do której od północy wpada ciek wodny. Ujście cieku jest zabagnione. Przechodzimy po kładce na wschodnią stronę cieku wodnego -punkt nr 6.
Znajdujemy się na skraju dość rozległego moczaru, który porasta roślinność torfowisk turzycowych.
Torfowiska turzycowe zaliczamy do torfowisk niskich typu rzeczno-jeziornego. Są to zbiorowiska występujące w dolinach wolno płynących cieków wodnych, w zarastających starorzeczach, na obrzeżach jezior. Rozwija się tu charakterystyczny typ roślinności niskotorfowej ze znaczną przewagą turzyc, określany jako murawy turzycowe.
Przy ujściu cieku wodnego rozwijają się następujące zespoły roślinne - szuwar turzycy błotnej (Caricetum acutiformis), szuwar turzycy zaostrzonej (Caricetum gracilia), szuwar turzycy prosowej (Caricetum paniculatae), szuwar szerokopałkowy (Typhetum latifoliae), szuwar manny mielec (Glycerietum maximae)
Wzdłuż strumienia rozwija się miejscami pło paprociowo-trzcinowe (Thelyptoridi-Phragmitetum) na którym fragmentarycznie wykształcają się inicjalne stadia olsu (Carici elongatae - Alnetum).
Z punktu nr 6 wracamy do Osia wg trasy zgodnie z załączoną mapką.
Dalszy opis trasy (patrz ścieżka dydaktyczna nr 3 - Jezioro Starnie, punkty 4-1).