Fot. Sójka zwyczajna (Krzysztof Tomasiak / Lasy Państwowe)
Sójka to najbardziej barwny ptak z rodziny krukowatych w Europie. Rozmiarami ciała porównywalna jest z gołębiem lub kawką. W jej upierzeniu przeważa barwa brązowawa z pastelowym odcieniem różu. W pozycji spoczynkowej ale i w locie widoczne jest jasnobłękitne lusterko z czarnymi prążkami, umiejscowione przy nadgarstku na wierzchu skrzydła. Błękit tworzą pióra pokrywowe, które w rzeczywistości błękitne nie są… Ich kolor bierze się stąd, że wiązka światła rozszczepia się w specjalnej strukturze pióra i odbite zostaje światło niebieskie. W locie na kuprze widnieje duża biała plama, a na przedramieniu szeroki biały pasek. Sójka często stroszy piórka na głowie, tworząc puszysty czubek i powiększając optycznie głowę.
Sójki uważa się za ptaki inteligentne i towarzyskie. Ponadto są bystrymi obserwatorami. Nie bez powodu towarzyszy im przydomek „strażników lasu”. Reagują na każdy podejrzany obiekt czy ruch. Alarmują głośnym i przenikliwym skrzekiem, kiedy zauważą potencjalnego drapieżnika czy też człowieka. Śpiew sójek jest rzadko słyszany, ale potrafią wydawać cichy świergot. Świetnie za to naśladują głosy innych ptaków, z którymi zetknęły się w okolicy np. myszołowa, jastrzębia, kosa. Potrafią udawać również odgłosy ssaków np. miauczenie kota, szczekanie psa, ale i piszczenie kół od wozu lub dźwięk klaksonu samochodowego (!). Umiejętność ta dowodzi niewątpliwej inteligencji tych ptaków.
Pokarm sójek, jak większości krukowatych, jest bardzo zróżnicowany. Jesienią i zimą żywią się głównie nasionami i pączkami drzew oraz roślin zielnych. Przed nadejściem zimy robią zapasy, chowając duże ilości żołędzi w ziemi, pod korzeniami i liśćmi. Wielu z tych kryjówek nie potrafią potem odnaleźć. W ten sposób rozsiewają dęby nawet na duże odległości, co czyni z nich bardzo pożyteczne zwierzęta. Zimą zaglądają do karmików. W lecie żywią się owadami (m.in. osami, pająkami, świerszczami) i ich larwami, poczwarkami, ślimakami, małymi bezkręgowcami oraz innymi drobnymi zwierzętami, w tym gryzoniami, jaszczurkami, młodymi ptakami i jajami wybieranymi z gniazd. Pisklęta otrzymują głównie owady, wśród których ok. 70% to głównie szkodniki lasów i pól uprawnych.
W Polsce sójka objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Występuje na terenie całego kraju. Jest średnio licznym ptakiem lęgowym na niżu. Najchętniej zamieszkuje gęste lasy mieszane lub dębowo-grabowe, rzadziej iglaste, a ponadto gęste zadrzewienia śródpolne. Coraz częściej sójkę spotyka się także w dużych parkach miejskich, ogrodach i sadach, gdzie również zdarza jej się zakładać lęgi.
Autor: Tomasz Górny