Czynna ochrona

Od niepamiętnych czasów nietoperze przerażały, ale także intrygowały ludzi. Powstawały na ich temat różne mity, zabobony oraz przesądy. Niekiedy w opowieściach stawały się krwiożerczymi wampirami, innym razem chcąc nieco ocieplić wizerunek, nadawano im bardziej przyjazne określenia. Dawniej tak bardzo lękano się nietoperzy, że nie wypowiadano nawet ich nazwy, aby nie wywoływać przysłowiowego „wilka z lasu”. Dlatego też w wielu lokalnych gwarach powstały nazwy zastępcze np. ze wschodniej Galicji pochodzi nazwa „gacek” (bo śpiące, a wisząc przypominające gacki, czyli skórzane rzemienne łączniki przy cepach rolniczych). Południowo-wschodnie gwary Małopolski są natomiast językową ojczyzną „nocka” (bo lata nocą). Podejrzewa się jednak, że najstarszym określeniem nietoperza jest nazwa „mroczek” (widywany oczywiście po zmroku). Co ciekawe, prawie wszystkie te określenia stały się ostatecznie nazwami zoologicznymi poszczególnych gatunków nietoperzy.

W tym roku Światowy Dzień Pszczół (co roku obchodzony 20 maja), w Górznieńsko-Lidzbarskim Parku Krajobrazowym świętujemy już od piątku - 19 maja br. Tego dnia w Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Rudzie odbyły się tematyczne zajęcia przyrodnicze, podczas których szczególną uwagę poświęciliśmy znaczeniu i roli dzikich pszczół w przyrodzie. Zajęcia połączone były z budowaniem hotelu dla owadów. Dzieci własnoręcznie tworzyły wypełnienie pierwszej części hotelu. Każda grupa, która w kolejnych dniach odwiedza GLPK, dorzuca własną „cegiełkę” do owadziego lokum. Już niedługo będziemy mogli podziwiać efekt końcowy. Więcej zdjęć.

W marcu 2022 r. Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy przeprowadził rutynowy przegląd oraz czyszczenie budek rozrodczych dla nietoperzy. Wieszanie skrzynek i budek jako bazy schronień rozrodczych, jest skutecznym i prostym działaniem z zakresu czynnej ochrony nietoperzy, które z powodzeniem od kilkunastu lat prowadzi GLPK. Głównym zagrożeniem dla bytowania tych zwierząt jest bowiem malejąca liczba schronień służących jako miejsca rozrodu oraz kryjówki. Czyszczenie budek jest o tyle istotne, iż usuwanie zalegających odchodów ogranicza liczbę pasożytów i sprzyja ponownemu wykorzystaniu przez te wyjątkowe ssaki. Na podstawie śladów obecności nietoperzy (odchodów) określa się również stopnień wykorzystania budek.

Na obszarze Parku rozwieszonych jest łącznie ponad 100 budek rozrodczych dla nietoperzy. W większości są to budki z trocinobetonu, które są chętniej zasiedlane w porównaniu z drewnianymi skrzynkami. Posiadają dużą odporność na czynniki biologiczne (m. in. szkody wywołane przez dzięcioły, kuny, grzyby) i zapewniają dobrą izolację termiczną kolonii. Ich trwałość szacuje się na około 25 lat, co niewątpliwie jest atutem w wieloletnich programach monitoringu nietoperzy.

Pszczoły i inne owady zapylające stanowią integralną część ekosystemów. Odgrywają niezwykle ważną rolę w zapylaniu roślin uprawnych i dzikiej flory. Szacuje się, że około 78% wszystkich gatunków roślin występujących na ziemi jest owadopylna (w tym ponad 200 gatunków roślin uprawnych). Tak więc zapylenie przez owady zapewnia przede wszystkim przetrwanie większości gatunków świata ożywionego.

Owady zapylające każdego dnia zmagają się z trudnościami, które powstały w wyniku działalności gospodarczej człowieka takimi jak: intensywne rolnictwo wykorzystujące coraz większe ilości chemicznych środków ochrony roślin, scalanie gruntów (likwidacja miedz i zadrzewień śródpolnych), likwidacja nieużytków, zanieczyszczenie środowiska itd.

Podejźrzon rutolistny (Botrychium multifidum) to roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną. Gatunek został umieszczony na „Czerwonej liście roślin i grzybów Polski” w kategorii zagrożenia CR - gatunek krytycznie zagrożony. Tę samą kategorię posiada w „Polskiej Czerwonej Księdze Roślin”.

Podejźrzon rutolistny występuje na łąkach, polanach, obrzeżach lasów i młodników. Jest gatunkiem światłolubnym, wrażliwym na zacienienie spowodowane spontaniczną sukcesją drzew i krzewów. W celu poprawy warunków świetlnych siedliska tego gatunku, GLPK prowadzi czynną ochronę polegają na usunięciu zacieniających zakrzaczeń.

To, że zimorodki występują na terenie naszego Parku nie jest nowością. Ptak ten zakłada gniazda w norach na skarpach i urwiskach sąsiadujących z wodami. Istotnymi aspektami siedliska zimorodka są nieruchome lub delikatnie płynące wody obfitujące w małe ryby, które stanowią jego główne pożywienie, a także trzcina, sitowie lub przybrzeżne krzewy z wystającymi gałęziami, które ułatwiają mu polowanie. Przebywa również nad strumieniami, małymi rzekami, kanałami i rowami melioracyjnymi, a także nad jeziorami i stawami. Tego uroczego ptaka uchwyciła nasz fotopułapka, którą zamontowaliśmy nad jednym z oczek wodnych. Zapraszamy do oglądania.

https://www.facebook.com/GorznienskoLidzbarskiParkKrajobrazowy/videos/vb.156224631213533/854382711397718/?type=2&theater

Zimorodek objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

W ramach kontynuacji programu czynnej ochrony nietoperzy, na terenie Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego rozwieszono łącznie 47 szt. trocinobetonowych budek lęgowych. Nowe budki zawisły w 7 skupiskach na obszarze Nadleśnictwa Brodnica (4 skupiska) oraz Skrwilno (3 skupiska). Kontrola istniejących już skupisk budek wykazała ich 100% zasiedlenie, co stało się uzasadnieniem dla rozbudowy bazy schronień rozrodczych dla tej grupy zwierząt. Budki z trocinobetonu są chętniej zasiedlane w porównaniu z budkami drewnianymi. Posiadają dużą odporność na czynniki biologiczne (m.in. szkody wywołane przez dzięcioły, kuny, grzyby) i zapewniają dobrą izolację termiczną kolonii. Ich trwałość szacuje się na około 25 lat, co niewątpliwie jest atutem w wieloletnich programach monitoringu nietoperzy.

Wraz z nadejściem sezonu lęgowego ptaków, na terenie GLPK rozwieszone zostały nowe budki rozrodcze. W ramach czynnej ochrony gągoła i traczy nurogęsi nad brzegiem jeziora bryńskiego rozwieszono 10 szt. budek typu E, przeznaczonych dla tych gatunków. Istniejącą bazę schronień rozrodczych uzupełniono ponadto o budki typu A dla drobnego ptactwa oraz typu D dla większych gatunków m.in. sów.

Wzorem lat ubiegłych Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy w ramach czynnej ochrony pełnika europejskiego Trollius europaeus, przeprowadził koszenie nieużytku ze stanowiskiem tego gatunek. Ponadto, mając na celu poprawę warunków siedliskowych i ograniczenie rozprzestrzeniania się trzciny, oczyszczony i udrożniony został rowek melioracyjny przebiegający wzdłuż nieużytku.

Od 2005 roku Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy prowadzi zabiegi ochronne pełnika europejskiego Trollius europaeus. Pełnik jest gatunkiem objętym ścisłą ochroną, wymagającym ochrony czynnej. Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego posiada status [V], co określa go jako gatunek narażony, zagrożony na izolowanych stanowiskach (wg Rutkowskiego 1997). Pełnik charakteryzuje się niską konkurencyjnością w stosunku do innych roślin łąkowych, dlatego też jest podatny na wypieranie z siedliska. Kośne użytkowanie łąki pełnikowej sprzyja rozwojowi populacji tej rośliny. Zapobiega wkraczaniu gatunków ekspansywnych, których niekontrolowane rozprzestrzenianie może doprowadzić do zagłuszenia stanowiska pełnika i jego stopniowego wypierania.

W ramach czynnej ochrony nietoperzy GLPK przeprowadziło kontrolę zasiedlenia i liczenie nietoperzy. Skontrolowano 43 trocinobetonowe budki rozrodcze dla nietoperzy, skoncentrowane w 5 skupiskach. Wykazano ich 100% zasiedlenie. Naliczono łącznie 82-86 nietoperzy (podany zakres wynika z trudności w policzeniu w przypadku koncentracji osobników w budce). Stwierdzono 3 osobniki borowiaczka (Nyctalus leisleri), 68-72 osobniki nocka Natterera (Myotis Nattereri), 10-12 osobników karlika większego (Pipistrellus Nathusii).

Owady to najliczniejsza grupa organizmów na świecie. Dotychczas poznano około miliona gatunków, co stanowi ok. 75% wszystkich gatunków zwierząt występujących na Ziemi. Spotykamy je niemal we wszystkich typach siedlisk, zarówno lądowych jak i wodnych. Pełnią niezwykle ważną rolę w przyrodzie. Są jednym z ogniw łańcucha pokarmowego, stanowiąc pokarm dla wielu zwierząt. Odgrywają również ważną rolę w rozkładzie martwej materii i tworzeniu gleby.

Owady mają ogromne znaczenie dla człowieka. Około 30% gatunków to zapylacze roślin. Przodownikami są oczywiście pszczoły miodne, które spijają całą śmietankę zasług. Mało kto jednak wie, że równie wydajnymi, a niekiedy wydajniejszymi zapylaczami są trzmiele (Bombus).

Jezioro Księte to malowniczy polodowcowy akwen położony na terenie gminy Świedziebnia. Od ponad 10 lat zbiornik ten ulega sukcesywnej degradacji. Jezioro stopniowo zarasta, wypłyca i zamula się. Obecnie jego średnia głębokość wynosi około 1 metra. W 2004 roku powstał pierwszy projekt spiętrzenia jeziora. Niestety z uwagi na braku funduszy, inicjatywa nie doszła do skutku. W 2009 roku władze Gminy Świedziebnia skierowały się do Lokalnej Grupy Rybackiej, zajmującej się pozyskiwaniem funduszy unijnych na podobne cele. Wniosek został przyjęty do dofinansowania (w wysokości 50%) i w czerwcu tego roku ruszyły prace.

Bociany już odleciały, my natomiast prezentujemy podsumowanie tegorocznego VII Światowego Spisu Bociana Białego, który przeprowadziliśmy w gminie Górzno, Bartniczka i Brzozie. Otóż najwięcej gniazd zinwentaryzowano na terenie gminy Brzozie. Stwierdzono tam 16 gniazd oraz 2 puste platformy. W gminie Górzno odnotowano 11 gniazd, natomiast na obszarze gminy Bartniczka - 9 gniazd. Statystyki gniazd w poszczególnych gminach przedstawia wykres poniżej.

Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy włączył się do tegorocznej akcji VII Światowego Spisu Bociana Białego. Prace inwentaryzacyjne prowadzone są na terenie gmin województwa kujawsko-pomorskiego, na których położony jest Park, tj. gm. Górzno, Bartniczka i Brzozie. Światowy spis bociana białego organizowany jest regularnie co 10 lat, od 1974 roku. Ostatnie liczenie odbyło się w 2004 roku. W Polsce doliczono się wówczas 52 550 bocianich par, co stanowiło ok. 20% światowej populacji - najwięcej spośród wszystkich krajów na świecie!

Jak co roku Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy prowadzi zimowe dokarmianie ptaków. Chętnych nie brakuje. Karmiki odwiedzane są przez rozmaite gatunki ptaków. Niezaprzeczalnie panującymi są sikory bogatki. Przylatują także inne gatunki sikor takie jak sikora modra (modraszką) i sikora uboga. Karmnik odwiedzają oczywiście wszystkim znane i lubiane wróble. Ponadto można zaobserwować trznadle, sójki, kowaliki oraz grubodzioby. Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć na naszym profilu facebook:
https://www.facebook.com/GorznienskoLidzbarskiParkKrajobrazowy

Włochatka Aegolius funereus to sowa z rodziny puszczykowatych (Strigidae) wielkości kosa, o krępej budowie ciała i nieproporcjonalnie dużej głowie. Prowadzi nocny tryb życia, ze szczytem aktywności po zachodzie i przed wschodem słońca. W ciągu dnia ukrywa się w koronach drzew, dziuplach lub gęstych młodnikach. Główny jej pokarm stanowią drobne ssaki, głównie nornica ruda i norniki. Alternatywnym pokarmem są małe ptaki. Włochatki najczęściej polują z zasadzki. Nadmiar pożywienia, zwłaszcza w okresie wysiadywania i opieki nad pisklętami, gromadzą na dnie dziupli. Gatunek ten jest z reguły monogamiczny, jednak w latach o wysokiej liczebności gryzoni związki poligamiczne nie są rzadkie. Pary łączą się tylko na jeden sezon. Dojrzałość płciową włochatki osiągają w drugim kalendarzowym roku życia. Samica składa 3-8 (max. 11) jaj w odstępach dwutygodniowych. Jaja wysiadywane są przez 26-29 dni.

Wiosna i lato to okres, w którym pisklęta opuszczają swoje gniazda. Niekiedy w lesie spotkać można zbłąkane, nieporadnie podlatujące maluchy. W takich sytuacjach należy pamiętać, że znajdują się one nadal pod opieką rodziców. W większości przypadków nasza pomoc jest niepotrzebna, a nawet niewskazana. Wiele ptaków zanim nauczy się latać, okres dorastania spędza poza gniazdem. Są to tzw. podloty. Można je rozpoznać po krótkim ogonku (słabo wyrośnięte sterówki), żółtawych zgrubieniach u nasady dzioba (zajady) i pozostałościach po piórach puchowych. Podloty plączą się w okolicy gniazda i uczą używać skrzydeł. Jedyne co powinnyśmy zrobić to odłożyć malca w bezpieczniejsze miejsce - najbliższe zarośla czy krzewy, w okolicy miejsca znalezienia.

Z uwagi na coraz częstsze odwiedziny dzięcioła zielonosiwego w naszym „parkowym” karmiku postanowiliśmy napisać co nieco na temat tego gatunku. Dzięcioł zielonosiwy (Picus canus) to ptak wielkości kosa. Nazwa gatunkowa jest adekwatna do jego ubarwienia. Głowa, szyja i kark ma szare z niebieskim odcieniem. Na głowie widoczne są dwa czarne paseczki: krótki między nasadą dzioba a okiem oraz długi od nasady dzioba schodzący na boki podbródka. U samca na czole występuje niewielka czerwona plama, której nie ma u samicy (na zdjęciu). Wierzch skrzydeł i plecy są zielone, natomiast kuper żółtozielony. W Polsce występuje podobny dzięcioł - dzięcioł zielony, który we wszystkich szatach ma cały wierzch głowy czerwony.