Proponowany Rezerwat Biosfery jest jednym z największych kompleksów leśnych w płn.-zach. części Polski. W sieci ekologicznej ECONET – Polska (Liro red. 1995) kompleks ten jest określany jako obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym. W obrębie rekomendowanego obszaru leśnego występuje szereg siedlisk przyrodniczych z listy siedlisk Ministerstwa Środowiska RP, które wymagają też ochrony według Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej. Należą do nich m.in. bory sosnowe, lasy liściaste, wrzosowiska, jeziora lobeliowe, dystroficzne z łąkami ramieniowymi i torfowiska Są to układy ekologiczne typowe dla niżowych obszarów Europy Środkowej. W ekosystemach tych żyje wiele rzadkich, reliktowych i chronionych gatunków roślin naczyniowych (drzew, krzewów, krzewinek, roślin zielnych i zarodnikowych (glonów, porostów, mchów i wątrobowców), grzybów oraz zwierząt bezkręgowych i kręgowych. Wiele z tych gatunków jest wymienianych na polskich czerwonych listach gatunków zagrożonych (m.in. glony – wśród dotychczas oznaczonych 10 gatunków, porosty 149, mchy 29, rośliny naczyniowe 136, grzyby 33, krągłouste 2, ryb 11, płazów 8, gadów 5, ptaków 33 i ssaków 15).
Funkcja rozwoju
Obszar proponowanego rezerwatu biosfery zamieszkuje kilka grup etnicznych ludności, których źródłem utrzymania jest eksploatacja ekosystemów leśnych (pozyskiwanie drewna, zbieractwo grzybów i jagód, myślistwo) i wodnych (rybactwo) oraz uprawa niewielkich powierzchni rolniczych.. Zagęszczenie populacji ludzkiej w tym (do II wojny światowej pogranicznym i zalesionym obszarze) było i jest nadal nieduże. Średnie zagęszczenie populacji ludzkiej dla całego obszaru wynosi 32 osoby/km2. Na terenie rezerwatu biosfery istnieją silne tradycje korzystania z lasów i wód, ale też świadomość, że od stanu przyrody zależy jakość życia mieszkańców regionu. W ostatnich latach intensywnie rozwijaną gałęzią gospodarki jest agroturystyka.
Istnieją też możliwości przyspieszenia rozwoju rzemiosła opartego na przerobie surowca drzewnego. Występowanie na tym terenie unikalnych obiektów przyrodniczych i kulturowych oraz dobrze zorganizowanych obiektów rekreacyjnych powoduje wzrost zainteresowania tym regionem coraz większej liczby ludzi z Polski i z zagranicy.
Powołanie Rezerwatu Biosfery jeszcze bardziej zwiększy to zainteresowanie i bardziej nastawi gospodarkę na proekologiczne sposoby użytkowania ekosystemów i tworzenie harmonii pomiędzy społeczeństwem a przyrodą.
Wsparcie logistyczne
Badania naukowe i monitoring będą prowadzone w oparciu o 9 stacji terenowych należących do 8 uczelni wyższych i instytutów z Torunia (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Bydgoszczy (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy), Gdańska (Akademia Wychowania Fizycznego), Łodzi (Uniwersytet Łódzki) i Warszawy (Instytut Badawczy Leśnictwa, Państwowy Instytut Geologiczny). Na terenie Borów Tucholskich intensywne i wieloletnie badania naukowe prowadzi też Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Akademia Wychowania Fizycznego. Od kilku lat działalność badawczą w regionie podjęła Politechnika Koszalińska oraz Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi. Na terenie rezerwatu biosfery BT badania środowiskowe prowadzą też instytuty branżowe z Warszawy, takie jak Instytut Badawczy Leśnictwa, Instytut Ochrony Środowiska i państwowy Instytut Geologiczny.
Działalność edukacyjna będzie prowadzona w oparciu o:
- Pracownię Dydaktyczno-Naukową w Dyrekcji Parku Narodowego „Bory Tucholskie” w Charzykowach
- pracownie dydaktyczne Parków Krajobrazowych: Wdeckiego w Osiu, Tucholskiego w Tucholi, Wdzydzkiego w Kościerzynie i Zaborskiego w Charzykowach
- pracownie dydaktyczne w 9 stacjach badawczych uniwersytetów i innych szkół wyższych
- muzea przyrodnicze w Leśnym Kompleksie Promocyjnym (Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Woziwodzie) oraz Parku Narodowym “Bory Tucholskie” (organizowane jest muzeum przyrodnicze w Chocińskim Młynie);
- Park Dendrologiczny w Gołąbku (Nadleśnictwo Tuchola) i ogród Dendrologiczny w Lipinkach na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa.
- Zielone Szkoły (w Woziwodzie)i w Schodnie - Wdzydzki Park Krajobrazowy) oraz Zielone Klasy na obszarze Leśnego Kompleksu Promocyjnego Bory Tucholskie;
- Pracownie w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich, gdzie zajęcia prowadzą pracownicy nadleśnictw, ludzie nauki i działacze społeczni
- Centrum Ornitologiczno-Przyrodnicze „Kokoszka” w Nadleśnictwie Przymuszewo
- Sale edukacyjne w 13 nadleśnictwach i kilkudziesięciu leśnictwach
- Ścieżki przyrodniczo-edukacyjne w nadleśnictwach – 26
- Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Funce
- muzea: Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach, Muzeum Borów Tucholskich w Tucholi, Muzeum Leśnictwa w Woziwodzie, Wyłuszczarnia Nasion w Klosnowie, Pokój Historii Leśnictwa w siedzibie Nadleśnictwa Tuchola w Gołąbku, Muzeum Ziemi Zaborskiej w Wielu, Muzeum Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich, muzea poświęcone twórczości regionalnych artystów ludowych (Izba Muzealna im. Jana Karnkowskiego w Brusach, „Jasnochówka” – willa twórcy krajobrazów kaszubskich malarza Kazimierza Jasnocha, Izba Pamięci w Karsinie, Muzeum Hieronima Derdowskiego w Wielu);