Tucholski Park Krajobrazowy swą dzisiejszą rzeźbę terenu zawdzięcza epoce lodowej, a szczególnie ostatniemu zlodowaceniu bałtyckiemu, zwłaszcza stadiałowi pomorskiemu. W tym czasie u czoła lodowca tworzyły się pagóry moren czołowych, a na ich przedpolu powstały rozległe równiny piaszczyste, zwane sandrami, usypane przez wody roztopowe, wypływające spod topniejących lodowców.
Sandry Parku zbudowane są z sypkich utworów mineralnych – głównie piasków, od gruboziarnistych w części północnej , do drobnoziarnistych w części południowej. Seriom piaszczystym towarzyszą żwiry z otoczakami. Malejąca ku południowi grubość frakcji jest wynikiem słabnącego nurtu wód płynących od czoła lądolodu ku pradolinom leżącym na południu.
W spągu utworów sandrowych występuje glina morenowa, która jest przewarstwiona piaskami fluwioglacjalnymi. Miąższość utworów sandrowych waha się od kilkunastu metrów. Natomiast szerokość pola sandrowego zmniejsza się ku południowi i zwęża aż do szerokości doliny Brdy na wysokości Koronowa – Smukały (Szczęsny, 1991).
Różna jest miąższość osadów sandrowych, uzależniona od konfiguracji terenowej. Powierzchnia sandrowa nachyla się wyraźnie ku południowi. W okolicy Rytla sandr znajduje się na wysokości około 130 m n. o. m., a Koronowem wysokość sandru wynosi zaledwie 90 m n. p. m. (Galon, 1953).
Powierzchnia sandrowa nie jest powierzchnią płaską, lecz urozmaicają ją liczne formy wypukłe – wydmy. Wydmy na sandrze są wynikiem akumulacji wietrznej, a powstały w okresie późno glacjalnym lub postglacjalnym. Występują w różnych postaciach jako wydmy paraboliczne, wydmy proste lub wydmy o kształtach nieregularnych. Większość z nich grupuje się w pobliżu dolin, jezior i wytopisk powstałych po martwym lodzie. Największe skupienie wydm na obszarze TPK występuje na południe od Czerska między Czerską Strugą a Bielską Strugą (Churska. 1958).
Inną formą rzeźby terenu TPK jest wysoczyzna morenowa, która występuje w formie wysp i półwyspów moreny dennej nie rozmytych przez wody fluwioglacjalne i nie wszędzie jest wyraźna i nie wszędzie posiada charakter krawędzi erozyjnej (Szczęsny, 1991).
Innym charakterystycznym elementem terenu są rynny lodowcowe (często płyną nimi rzeki), powstałe w wyniku erozyjnej działalności wód glacjalnych. Rynny tworzą system powiązań, wskazując kierunek odpływu wód polodowcowych, a jednocześnie dzieląc omawiany obszar na poszczególne płaty sandrowe lub wysoczyznowe.
Rynny polodowcowe występujące na sandrze wypełnione są często wodami jezior rynnowych lub utworami biogennymi. Rynny przebiegają na ogół południkowo z odchyleniem ku południowemu-wschodowi i zachodowi.
Dna rynien są na ogół zróżnicowane. Pojawiają się w nich liczne przegłębienia dna, progi i kociołki erozyjne. Zbocza tych form są zwykle, wyniosłe i wynoszą od 10 do 20 m licząc od powierzchni lustra wody występujących w nich jezior. Przykładem są tu rynny jezior Szpitalnego , Okierskiego i Śpierewnika.
Odmienny typ rynny reprezentuje rynna Jeziora Okonińskiego, która na płaskim polu sandrowym wypełniona jest po brzegi, tworząc niemal wyrównaną powierzchnię lustra wody z otaczającym ją płaskim polem sandrowym.
Wysokie krawędzie rynien polodowcowych przekształcone są współcześnie pod wpływem procesów erozyjno-denudacyjnych. Ulegają one spłaszczeniu, a przenoszony materiał piaszczysty z górnych partii ku dołowi, zmienia ukształtowanie ich dna w równomiernie wypełniające się osadami i piaszczystymi lub biogennymi, obniżenia terasowe, prowadząc w konsekwencji do ich wypełnienia się i zaniku (Szczęsny, 1991).
Oprócz systemu rynien spotyka się na terenie TPK doliny wód roztopowych. Doliny te są suche, a ich dna leżą ponad poziomem odpływu wód.
Ważnym elementem rzeźby TPK są tzw. wytopiska czyli zagłębienia powstałe po wytopionym martwym lodzie. W czasie topienia lodowiec rozpadał się na wiele brył lodowych, które wypełniając liczne nierówności terenu, zostały przysypane utworami sandrowymi. Z czasem po ociepleniu się klimatu, bryły lodu wytopiły się i w ten sposób powstało wiele stosunkowo płytkich, bezodpływowych zagłębień. Niektóre z nich zachowały się do dziś jako jeziora (Liberacki, 1958; Murawski, 1963). Na powierzchni sandru wykształciła się dolina – koryto rzeki Brdy wraz z dopływami, które wcinając się w sandr, stworzyły system teras od najwyższej tzw. sandrowej do najniższej zalewowej i rzecznej, towarzyszącej współczesnemu korytu Brdy. Terasy doliny Brdy wytworzyły się w wyniku zmiany poziomu wód w pradolinie Noteci – Warty oraz w Wiśle, która po przełomie pod Fordonem, stanowiła jej bazę erozyjną.
W dolinie rzeki Brdy wykształciło się 9 teras wyniesionych od 2-4 m nad średni poziom wód w rzece do 15-33 m. Terasy te nie występują w sposób ciągły. W licznych miejscach są one rozczłonkowane na wyspy zakolowe, świadczące o dużej aktywności rzeki.
Wykształcone terasy Brdy, a w szczególności ich krawędzie, podlegały i nadal współcześnie podlegają ciągłym procesom erozyjno-denudacyjnym, prowadzącym do powstania licznych dolinek bocznych (Galon, 1953).
Działalność gospodarcza człowieka na obszarze TPK – np. osuszanie niektórych jezior, melioracja bagien, pogłębienie koryt rzecznych, budowa kanałów, zbiorników zaporowych, stawów rybnych, eksploatacja odkrywkowa kruszywa skalnego (żwiru, pisaku, kredy jeziornej itp.) – wprowadziła również nowe formy rzeźby terenu