Ochrona przyrody Fortyfikacji Dolnej Wisły

Na obszarze Doliny Dolnej Wisły w niedużej odległości od siebie, znajdują się trzy ważne w skali kraju zimowiska nietoperzy. Wszystkie zostały ujęte w europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Największym zimowiskiem jest Cytadela Grudziądz (PLH040014), drugim Forty w Toruniu (PLH 040001) i trzecim, mniejszym Zamek Świecie (PLH040025). We wszystkich zimowiskach występują gatunki wymienione w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, a więc szczególnie cenne i zagrożone w skali Europy. Należy do nich nocek duży oraz mopek.

W celu zwiększenia liczby letnich kryjówek i drobnych zimowisk oraz wzbogacenia lokalnej populacji nietoperzy, w 2009 r. reprezentanci Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego rozwiesili ponad 200 specjalnych (trocinobetonowych) budek w 14 wybranych miejscach, głównie w lasach. Równocześnie w celu stworzenia kolejnych większych zimowisk dla nietoperzy podjęto działania adaptacyjne schronu piechoty IR1 w Kiełpiu i UR4 w Rybieńcu (Twierdza Chełmno). Uporządkowano otoczenie schronów, zabezpieczono studzienki, wykonano zejście i całość ogrodzono. Wnętrza obiektów zostały odgruzowane i oczyszczone ze śmieci, pozostawiono po jednym wejściu z otwieraną kratą. We wnętrzach schronów umieszczono ceglane ścianki, na suficie, w komorach i korytarzach zamontowano pojedyncze cegły dziurawki (miejsca dla zimujących nietoperzy).

Zimowiska w obiektach Twierdzy Chełmno objęte są stałym monitoringiem przyrodniczym, prowadzonym przez pracowników Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że przystosowanie niewielkich schronów na zimowisko dla nietoperzy jest rzadkim w regionie lecz bardzo skutecznym (zintegrowanym) sposobem ochrony dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego. Adaptacja schronów umożliwiła wyeksponowanie zabytków z uwzględnianiem ochrony przyrody i równowagi ekologicznej.

W celu zwiększenia efektu ekologicznego w kolejnych latach przewiduje się przeprowadzenie prac adaptacyjnych w trzech schronach piechoty w miejscowości Bzowo (gmina Nowe) wchodzących w skład umocnień Twierdzy Grudziądz.

Adaptacja obiektów przyczynia się do skutecznej ochrony gatunków zagrożonych (zimujących od października do kwietnia nietoperzy) przy jednoczesnym, w okresie letnim, udostępnieniu obiektów militarnych do zwiedzania w celach edukacyjnych, krajoznawczych i turystycznych. Odpowiednio przystosowane obiekty poza funkcją przyrodniczą mogą stać się również atrakcją turystyczną Gminy Warlubie, wsi Bzowo i okolic oraz przyczynić się do upowszechniania turystyki militarnej w województwie kujawsko-pomorskim.