Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

 W granicach Tucholskiego Parku Krajobrazowego utworzono 8 rezerwatów przyrody, które łącznie zajmują powierzchnię 2471,10 ha, co stanowi prawie 7% powierzchni parku.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem nr 296 Min. Leśn. i Przem. Drzewn. z 23.07.1958 (M.P. nr 64, poz. 372). Powierzchnia 9,64 ha. Rezerwat leśny. Ustanowiony dla zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego o charakterze naturalnym z okazami brekinii. Starodrzew bukowo-dębowo-sosnowy. Największą powierzchnię zajmuje zespół kwaśnej buczyny niżowej – jest to wysokopienny las bukowy z domieszką dębu bezszypułkowego. w Północno - zachodniej części rezerwatu – w lokalnych obniżeniach występuje płat brzeziny bagiennej. W runie występuje widłak jałowcowaty, narecznica szerokolistna, borówka czarna, bagno zwyczajne. Nadleśnictwo Woziwoda.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Min. Leśn. i Przem. Drzewn. z 26.03.1982 (M. P. nr 10, poz. 74). Powierzchnia 6,26 ha. Ustanowiony dla ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych śródleśnego torfowiska. Na obszarze rezerwatu wykształciły się zespoły roślinne torfowisk wysokich i przejściowych: mszar kępowo-dolinkowaty, pło mszarne z turzycą bagienną oraz pło mszarne z turzycą obłą. Występują tu również rzadkie gatunki roślin torfowiskowych: turzyca bagienna, obła, pływacz drobny i pośredni, bagnica torfowa, bagno zwyczajne. Nadleśnictwo Woziwoda.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Min. Leśn. i Przem. Drzewn. z 26.03.1982 (M. P. nr 10, poz. 74). Powierzchnia 15,74 ha. Ustanowiony dla ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych jeziora eutroficznego z wodnymi i szuwarowymi zbiornikami roślinnymi oraz torfowiska z rzadkimi i reliktowymi roślinami. W toni wodnej północnej części jeziora w postaci dużej łąki podwodnej występuje rzadki w Polsce zespół ramienic. Taflę wodną zwartymi płatami pokrywa Zespól linii wodnych. Brzeżne partie jeziorne tworzą zwarte szuwary kłociowe. Nadleśnictwo Woziwoda.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Min. Leśn. i Przem. Drzewn. z 26.03.1982 (M.P. nr 10, poz. 74). Powierzchnia 17,19 ha. Rezerwat leśny, ustanowiony dla zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych stanowisk cisa (ok. 3200 szt. z samosiewu i ok. 100 z nasadzeń). Nadleśnictwo Woziwoda.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Min. Leśn. i Przem. Drzewn. z 18.05.1984 (M. P. nr 15, poz. 108). Powierzchnia 12,30 ha. Ustanowiony dla ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych czterech zarastających jezior z roślinnością torfowisk wysokich. Jeziorka Kozie stanowią charakterystyczny przykład zarastania jezior dystroficznych tzw. sucharów przez nasuwające się na taflę wody pło, utworzone z torfowców. Rozwijają się tu pło dywanowe, mszar kępowo-dolinkowy oraz zespół boru bagiennego. Licznie występują chronione rosiczki. Nadleśnictwo Woziwoda.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Min. Ochr. Środ. Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 31.12.1993 (M. P. nr 5, poz. 47 [1994]). Powierzchnia 250,2 ha. Ustanowiony dla ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych źródlistego odcinka doliny rzeki Stążki wraz z otaczającymi ją lasami. Rezerwat przedstawia wyjątkowe wartości geomorfologiczne, geologiczne, klimatyczne i florystyczne. Roślinność jest b. zróżnicowana florystycznie w wyniku znacznej różnorodności siedlisk: od wodnych i szuwarowych, przez szuwarowe do łąkowych i leśnych. Występujące tu zbiorowiska roślinne są dobrze zachowane, z wyjątkiem łąk, na których widoczny jest proces synantropizacji. W pobliżu źródeł rzeki rosną okazałe osobniki wawrzynka wilczełyko Daphne mezerum. Zwraca uwagę roślinność gatunków z rodziny storczykowatych. Nadleśnictwo Tuchola.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem Min. Ochr. Środ. Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 12.09.1994 (M. P. nr 51, poz. 433). Powierzchnia 1681,5 ha. Celem utworzenia rezerwatu jest zabezpieczenie ze względów naukowych, dydaktycznych, krajobrazowych i turystycznych odcinka doliny rzeki Brdy. Rezerwat przedstawia wyjątkowe wartości geomorfologiczne, geologiczne, geobotaniczne, krajobrazowe oraz faunistyczne. Rzeka Brda jest jedną z najpiękniejszych rzek Pomorza Zachodniego. Należy do najatrakcyjniejszych pod względem krajobrazowym rzek w Polsce. Walory krajobrazowe (przypominające warunki górskie) potęgują lasy lipowo-dębowo-grabowe z licznymi dorzeczami pomnikowymi. Roślinność runa jest bujna i wielobarwna. Nadleśnictwa: Tuchola i Woziwoda.

Rezerwat ustanowiony Zarządzeniem nr 94/99 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 12.05.1999 (Dz. Urz. Woj. Kuj.-Pom. nr 36, poz. 268). Powierzchnia 478,45 ha. Celem ochrony jest trwałe zabezpieczenie i zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych torfowisk wraz z lasami położonymi w rozlewiskach rzeki Stążki z typowo wykształconymi zespołami roślinnymi torfowisk niskich, przejściowych i wysokich oraz z unikalną florą gatunków reliktowych, chronionych, rzadkich i bardzo rzadkich w skali regionu kraju. Nadleśnictwo Tuchola.

Jezioro Śpierewnik

Projektuje się utworzenie rezerwatu pod w/w nazwą dla zachowania wybitnych walorów krajobrazowych śródleśnych jezior z otaczającymi je drzewostanami, a także dla zachowania pozostałości po wczesnośredniowiecznym grodzisku. Projektowana powierzchnia rezerwatu: 1453,50 ha (pod Zarządem Nadleśnictwa Rytel 1079,36 ha, Państwowego Gospodarstwa Rybackiego w Charzykowych 165,07 ha w tym Jezioro Śpiewnik 141,56 ha i Jezioro Suszek 11,91 ha); (proponowane przekształcenie w zespół przyrodniczo-krajobrazowy), Nadleśnictwo Rytel, gminy: Chojnice, Czersk, Tuchola.

Czytaj więcej

• dolina rzeki Brdy (pow. ok.140 i 64 ha.); objęcie ochroną pozostałych, zalesionych odcinków doliny ze względu na bogactwo gatunków roślin chronionych i rzadkich (orlik pospolity, łopian gajowy, kopytnik pospolity, stokłosa Benekena, stokłosa gałęzista, pluskwica europejska, żłobik koralowy, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, listera jajowata, gnieźnik leśny, wyka zaroślowa, wyka leśna, marzanka wonna), rzadkich i ginących zbiorowisk roślinnych (łęgi nadrzeczne, zbiorowiska źródliskowe, grądy zboczowe), gniazdowanie i bytowanie wielu gatunków zwierząt, w tym przede wszystkim awifauny, naturalnych warunków odpływu, naturalnych procesów geomorfologicznych i ewolucji krajobrazu (głównie rzeźby terenu, o cechach młodości geologicznej), wartości krajobrazowych, procesów ekologicznych, w tym sukcesji, rangi i roli w systemie ekologicznym (korytarz ekologiczny rangi makroregionalnej), jednego z nielicznych prawie naturalnych ekosystemów Polski w strefie młodoglacjalnej, stanu czystości wód, wartości turystycznych i edukacyjnych; zlewnia rzeki Brdy jest źródłem zaopatrzenia w wodę aglomeracji bydgoskiej,
• dolina rzeki Stążki w środkowym biegu (pow. ok.130 ha); połączenie dwóch, istniejących rezerwatów przyrody w odcinku górnym i dolnym, ze względu na unikatowe walory przyrodnicze (gatunki roślin: trzcinnik prosty, turzyca obła, turzyca żółta, turzyca bagienna, narecznica grzebieniasta, ponikło sutkowate, bażyna czarna, wełnianka szerokolistna, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, grążel żółty, przygiełka biała, gwiazdnica grubolistna, kozłek dwupienny, fiołek torfowy, kalina koralowa), krajobrazowe, naturalny charakter odpływu i procesów geomorfologicznych, zróżnicowaną rzeźbę terenu, utrzymanie ciągu ekologicznego, dopływu Brdy, siedlisko fauny, przede wszystkim ptaków oraz walory krajobrazowe,
• torfowisko wysokie Bagna na północny zachód od miejscowości Okoniny (pow.ok.18 ha), ze względu na występowanie wielu gatunków roślin chronionych, zagrożonych wyginięciem oraz rzadkich (modrzewnica zwyczajna, trzcinnik prosty, turzyca bagienna, rosiczka okrągłolistna, narecznica grzebieniasta, wełnianka pochwowata, widłak jałowcowaty, przygiełka biała, przygiełka brunatna, bagnica torfowa, gwiazdnica bagienna, żurawina drobnoowockowata, żurawina błotna, fiołek torfowy), unikatowych, typowych dla regionu Borów Tucholskich zbiorowisk roślinnych, zbiorowisk i siedlisk zagrożonych wyginięciem, siedliskiem dla awifauny, płazów i gadów,
• Lontka - zespół dwóch niewielkich jezior śródleśnych (Lontka Duża i Lontka Mała, pow.ok.38 ha.), z płem mszarnym i borem bagiennym w bezpośrednim sąsiedztwie jezior, z wieloma gatunkami roślin chronionych różnych zespołów roślinnych: wodnych i torfowiskowych (grzybień biały, czermień błotna, żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, widłak jałowcowy; brzoza omszona); siedlisko ptaków wodnych i wodno-błotnych, ważny element zachowania różnorodności siedliskowej i biologicznej.

Cisy Staropolskie im, Leona Wyczółkowskiego

Najstarszy, jeden z najbardziej znanych i cenionych w Polsce rezerwatów leśnych, utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa z dnia 18.06.1956 r. ogłoszonym w Monitorze Polskim Nr 59, poz. 719, z dnia 16.07.1956 r. oraz Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10.04.1978 r. ogłoszonym w Monitorze Polskim Nr 15, poz. 53, z dnia 26.04.1978 r. zmieniającym wcześniejsze zarządzenie. Powierzchnia 85,73 ha nad jeziorem Mukrz. Ochronie podlega tu fragment dawnej puszczy z największym w Polsce naturalnym stanowiskiem cisa pospolitego. Jest on pod ścisłą ochroną prawną już od 1827 roku. Wśród mieszanego lasu (sosna, dąb, lipa, klon, jawor, jesion, brzoza, olcha) rośnie w tutejszym uroczysku około czterech tysięcy kilkusetletnich okazów cisa, a wśród nich „Chrobry” o pierśnicy 2,5 m. Prócz tego w rezerwacie spotkać można prawie wszystkie drzewa i krzewy dziko rosnące na polskim Niżu. Bogate jest też runo z licznymi gatunkami roślin chronionych i rzadkich. Wstęp do rezerwatu dozwolony jedynie z przewodnikiem. Przewodnik mieszka w zabudowaniach położonych bezpośrednio przy parkingu przed wejściem do rezerwatu - kontakt poprzez muzeum w Tucholi lub telefonicznie 0602-280-625, 090-636-335.

Czytaj więcej